Sevgili kardeşlerim, Hadis Savunması isimli eserimizin Yirmi Dördüncü Dersindeyiz. Bu derse kadar hep Kur’an’la konuştuk. Bu dersle birlikte, hadis usulüne ait bazı bilgiler paylaşacağız. Bu bilgiler sayesinde, hadislerin ne kadar güvenilir olduğu ortaya çıkacak. Bu derste işleyeceğimiz konu, “Ravide Aranan Şartlar”.
Kendisinden hadis nakledilen ravide şu şartlar aranır:
Ravi Müslüman olmalıdır. Müslüman olmayandan hadis alınmaz.
Ravi akıl sahibi olmalıdır. Temyiz yaşına gelmeyenden ve mecnundan hadis alınmaz.
Ravi doğru sözlü olmalıdır. Yalancı bilinen kimsenden hadis alınmaz.
Ravi meşhur olmalıdır. Yani kendisinden en az iki kişi hadis almış olmalı veya cerh ve tadil yönünden hâli bilinmelidir. Meşhur olmayandan hadis alınmaz.
Ravi müdellis olmamalıdır. Yani hadis rivayetini dürüst şekilde yapmalıdır. Eğer ravi, hadisin senedinde ve metnindeki bir kısım kusurları gizlemeye kalkarsa, bu kimseden hadis alınmaz.
Ravi diyanet sahibi olmalıdır. Farzları yapmayan ve haramları işleyen kimseden hadis alınmaz.
Ravinin itikadı düzgün olmalıdır. Küfre düşen sapık inanç sahiplerinden hadis alınmaz. Ehl-i bid’a olan Şia’dan hadis alınırsa da onların küfre düşenlerinden yine hadis alınmaz.
Ravi mürüvvet sahibi olmalıdır. Yani insanî yönü ve ahlâkî durumu güzel olup; örf ve edebe riayet etmelidir. Mürüvveti noksan kişiden hadis alınmaz.
Ravinin zabtı tam olmalıdır. Yazdıklarına ve ezberlediklerine hâkim olmalıdır. Hafızası zayıf olan kimselerden hadis alınmaz.
Hadisin senedinde kopukluk olmamalıdır. Buna “İttisal şartı” denir. Hadisin sahih olabilmesi için, Resulullah (asm)’a kadar birbirini görmüş olan raviler kanalıyla gelmelidir. Arada kopukluk olursa, bu hadis sahih olmaz.
Hadise muhalefet olmamalıdır. Yani hadis, bir başka hadisin veya ayetin hükmüne muhalefet etmemelidir. Muhalefet taşıyan hadisler sahih olmaz. Bunlara Şaz, Münker gibi isimler verilmiştir.
Hadis muallel olmamalıdır. Yani herkesin fark edemeyip, sadece hadis ilmini çok iyi bilenlerin keşfedeceği ince bir kusur bulunmamalıdır.
Bir hadisi sahih kabul edebilmek için bu 12 şartı aramada âlimler müttefiktirler. Bunlardan biri eksik olursa, hadis “sahih” olmaz.
Bu şartlardan başka, bir de hususi şartlar vardır. Mesela İmam Buhari’ye göre, Ravi hadisi kimden rivayet ediyorsa, onunla beraberliği olmalı ve uzun bir müddet onunla yaşamalıdır. Demek İmam Buhari’ye göre, biraz evvel saydığımız 12 şart bir hadiste bulunsa dahi, hadisin ravisi, rivayeti aldığı şahısla uzun bir zaman yaşamamışsa, bu hadis sahih değildir.
İşte hadis alimleri bir hadisi sahih kabul ederken, âdeta kılı kırk yarmış ve hadisi ondan sonra sahih kabul etmişlerdir. Hâl böyleyken, onların sahih kabul ettiği bir hadise uydurma demek, ancak kişinin cehaletindendir. Onların sahih dediği bir hadis, bizim nazarımızda da sahihtir.
Sevgili kardeşlerim, bu dersimizi burada noktalayalım. Bir sonraki dersimizde şu sorunun cevabını vereceğiz:
– Niçin bir hadis imamı bir hadisi sahih kabul ederken diğeri sahih kabul etmemiş?
Bu sorunun cevabını öğrenmek için bir sonraki dersi seyredebilirsiniz. Şimdilik Allah’a emanet olun.
