Hadis Savunması isimli eserimizin Otuz Altıncı Dersindeyiz. Bu dersimizde şu sorunun cevabını vereceğiz:
– Bir sahabe bir hadis rivayet ettiğinde, diğer bir sahabe bazen ondan şahit getirmesini, bazen de yemin etmesini istemiş. Sahabeler adil ve güvenilir olduğu halde, onlardan şahit getirmeleri veya yemin etmeleri niçin istenmiştir?
Bu soruya maddeler halinde şöyle cevap verebiliriz:
Bakara suresinin 260. ayetinde şu hadise beyan edilir:
Hz. İbrahim (as) der ki: “Rabbim bana ölüleri nasıl dirilteceğini göster.” Bunun üzerine Allah der ki: “Yoksa iman etmedin mi?” Hz. İbrahim’in cevabı şöyle olur: “Evet iman ettim, lâkin kalbimin mutmain olması için bunu istiyorum.”
Hz. İbrahim (as) öldükten sonra dirilmeye iman ettiği halde, kalbinin mutmain olması için, Allah’tan ölüleri nasıl dirilteceğini göstermesini istemiş. Aynen bunun gibi, işitmediği bir hadisi ilk defa duyan bir sahabe de kalbinin mutmain olması için, diğer bir sahabeden şahit getirmesini veya yemin etmesini istemiş olabilir. Bu, onun sözüne güvenmediğinden değil; kalbinin mutmain olması içindir.
Malumdur ki, kişi bazen işittiğini kısmen işitebilir, yanlış anlamış olabilir veya işittiğinin bir kısmını unutmuş olabilir. Başka birisi onun sözüne şahitlik ettiğinde, sözünün doğruluğu ortaya çıkar ve söz, evham bulutlarından temizlenir. İşte sahabeler bu sebeple şahit getirmeyi istemiş olabilir.
Şahit getirmek, rivayetin çokluğunu sağlar ve söylenen hadisi, haber-i vahid olmaktan çıkarıp tevatür derecesine ulaştırır. İşte hadisin takviyesi ve tevatür derecesine ulaşması için, şahit getirilmesi istenmiş olabilir.
Bazen sahabelerin birbirlerine itirazı, rivayet ettiği hadise değil, ondan çıkardığı hükmedir. Mesela: Ebu Hüreyre Hazretleri, Peygamberimiz (asm)’ın, ateşte pişen bir şeyi yedikten sonra abdest aldığını görmüş, bundan, “Ateşte pişenin yenmesi abdesti bozar.” hükmüne varmış. İbni Abbas Hazretleri ise buna itiraz etmiş. İbni Abbas Hazretleri burada, Hz. Ebu Hüreyre’nin naklettiği vakıayı reddetmiyor, ondan çıkardığı hükmü reddediyor ve diyor ki:
“Yemek sırasında Peygamberimiz (asm)’ın abdesti var mıydı, yok muydu, bizce meçhuldür.”
İşte kısaca özetini yaptığımız bu sebeplerden dolayı, her zaman değil, bazen, bir sahabenin rivayet ettiği bir hadis için şahit getirmesi istenmiştir.(Buhârî, İstizân, 13) Mesele bu kadar basittir.
Dersimizi burada noktalayalım. Bir sonraki derste görüşünceye kadar Allah’a emanet olun.
